Tamas Boerchel (Thomas Burchell, 1799–1846) wena wah liidn Baptis mishineri ah slievri habalishanis ina Mantigo Bie, Jumieka ina di hoerli naintiint senchri. Ih weh mongx wah hoerli gruup a mishineri uu lef frah Landan ina rispans tu rikues frah Afrikan Baptis pah di ailant. Ih extablish nof choch ah skuul fi hied di slievdem. Boerchel kredit wid di kansep a Frii Vilij ah fi ingkorij deh divelopment bai Baptis kaliig laka Wiliam Nib (William Knibb), azwel bai ada dinaminieshan. Ih eh-antisipiet di abalishan a slievri, so ih elp riez fonz ina Griet Britn fi hakuaya lan fi freeman afta deh weh-imansipiet, ah fi divelop Frii Vilij.

Tamas Boerchel memuorial, irek ina 1992 a Abni Paak Simichri bai tuu a ih griet-grampitni.

Boerchel extablish di Boerchel Baptis Choch, wepaat ih weh-asis bai diikan ah priicha Samyuel Shaap. Shaap eh-aktiv fi aaganiz schraik a di wokadem we eh-rizolt ina di Baptis Waar (1831-1832), so Shaap eh-exikyuut bai di gobament ina Mie 1832. Boerchel eh-evied soch ritalieshan, bot ih ritoern a Jumieka fi kantiniu az mishineri afta kandishan kaamdong. Ih kantiniu fi priich tu piipl aal uoba ih parish, ah fi setop skuul ah choch. Ih ded a Landan a fiiva, wen ih get rilaps afta ih eh-ritoern de fi a shaat vizit.

Ih fos choch eh-riiniem az Boerchel Memuorial Choch ina ih hana. Nof Jumiekan pierans niem deh pitni 'Boerchel'; ihaamuos az papila fi poersnal ar Kristian niem az Manli.

Hoerli laif ah edikieshan change up

Tamas Boerchel eh-ban pah Krismos Die, Disemba 25, 1799, ina Tetberi, Glostasha. Ih eh-ab wah breda Wiliam, uu supuot ih lieta mishineri efoert. Deh patoernal grampa wena di Baptis minista ina di tong. Mongx ih ansista wena ripuotidli Sar Aizak Nyuutn[1].

Boerchel inishali chrien fi go ina klaat manifakchrin ina Nielzwoert. Wail ih dide, ih eh-influens bai di Shaatud Baptis Choch an ih ditoermin fi pripier fi bi mishineri. Ih eh-aten Bristal Akademi [disambigiuwieshan niid] fi muo edikieshan. Bifuo ih lef Ingglan, ih marid tu Esta Kraka (Hester Crocker née Lusty). Boerchel ena 23 wen deh chrabl gaa Jumieka fi im bigin wok az Baptis mishineri. Ina di hoerli 1820z, mishineri weh-inschok bai deh sasayati fi kip outa ishu we riliet tu di instityuushan a slievri.

Mishineri kiarier change up

Ih wok fran ih bies ina Mantigo Bie, Jumieka fi tuenti-tuu ier, frah 1824–46. Juurin dem ier ya, di abalishan muuvment divelop ina di kalani, we ih eh-supuot. Ih rait leta tu fambili, fren ah di mishineri sasayati a Ingglan bout di aash kandishan a slievri. Im ah ih waif lib fi si di abalishan a slievri ina di British Empaya, ina di piiriad frah 1834, wen sliev mada pitnidem eh-kansida frii a deh boert ah adoltdem eh-sobjek tu molti-ier "prentisship," tel 1838, wen aal chakl slievri hen. Boerchel extablish wa eh-kaal Boerchel Baptis Choch, bil ina 1824 a Mantigo Bie, di ier ih araiv a Jamaica[1]. Ih apaint az diikan Samyuel Shaap, wah man uu weh-baan ina slievri ina Jumieka bot manij fi gien edikieshan. Shaap eh-bikomps wah rekanaiz liida ah priicha ina di Baptis Choch.

Ina Novemba 1827, Tamas breda Wiliam Boerchel poblish wan a ih leta ina Di Potikiula Baptis ina Ingglan, ina we Boerchel kritisaiz di plantakrasi, espeshal deh efoert fi limit di rilijos laif a di slievdem. Soh exoerp soerkiuliet ina Jumieka, ah Boerchel ingkongta kritisizim frah di plantadem[1]. Afta di Krismos Ribelian ar "Baptis Waar" a 1831, wah singkuma sliev ribelian we estimiet bout 60,000 sliev brokout kraas di ailant. Di plantadem sospek se a eh Boerchel ah ada Baptis mishineri ingkoriji. Boerchel eh-gaanwe frah di ailant juurin di iventdem, bot deh investigiet im wen ih ritoern. Fi avaid ditenshan, ih lef wid ih fambili ina Maach 1832 fi deh siefiti.

Di Jumiekan gobament ah di plantadem kandok raigin ripraizal gens sospek sliev ah deh alai afta deh yuuz chuup fi sopres di ribelian ina Disemba ah Janiweri 1832. Juurin di tuu wiik a chuup aktiviti, di fuos kil muo dah 200 sliev outrait. Aftawod, di gobament exikyuut frah 310 tu 340 sliev chuu di judishal pruoses, ingkluudn nof fi maina ofens. Sohtaim chrii ar fuo sliev get eng a di sieh taim, fi egzampl.

Boerchel diikan Samyuel Shaap, uu eh-aaganaiz wah jinaral schraik a di slievdem fi protes deh wok kandishan, get kiapcha ina di rounop a onjrid pah onjrid a sospek. Ih weh-kanvik fi ab mieja ruol ina di ribelian ah exikyuut bai engin ina Mie 1832.

Afta di ribelian, uoliip a Baptis chapl eh-dischrai, az di wait piipldem eh-tingk se a dem ingkorij di sliev rivuolt. Wah wait mab bondong di Boerchel Baptis Choch ah Mans. Di choch ah Mans no ribil sotel 1834, bot Boerchel eh-don-ritoern bifuo dat fi kantiniu ih priichin ah tiichin. Ina di 20t senchri, Di Mans eh-adap fi yuus ah riniem az di Boerchel Mimuorial Choch; iprizaab ah manij bai di Jumieka Nashinal Eritij Chos, we eh-foun ina 1958. Di choch lokiet a Mantigo Bie a Nomba Wan King Schriit, a di kaana a Maakit Schriit.

Taat frah ina di 1830z, fi antisipiet imansipieshan we weh anda diskoshan ina Paaliment, di Jumiekan Baptis kanggrigieshan, diikan, ah ministadem propuoz di Kiaribiyan kansep a "frii vilij": fi grant piipl we get frii soh plat a lan fi deh uon fi koltiviet az di biesis fi indipendant vilij, fi aaganaiz rong wah Baptis choch. Boerchel eh-divelop dis aidie ya espeshal wid felo Ingglish Baptis mishineridem Wiliam Nib ah Jiemz Filipo.

Di liidadem fi di mishineri Baptis chapldem apruoch deh finansier a Ingglan, uu kuda eh-inschok lan iejent a Landan fi bai Jumiekan lan ah huoli fi di extablishment a frii vilij, fi di friimandem fi gien indipendans frah di plaantadem. Nof plantieshan uona ah adawandem ina di lanuonin klaas eh-don meki klier se deh uda neba sel no lan tu sliev we get frii, bot deh uda provaid onggl "tai akomodieshan" a wa rent deh chuuz. Deh guol fi lieba afta imansipieshan wena fi privent frii lieba chais ah muuvment bai woka mongx implaya, ah kip kaas luo ar neglijebl.

Juu tu Boerchel inishitiv, Sandi Bie, Jumieka, weh-foun az wah Baptis Frii Vilij fi freeman. Tide di plieyn fiil niem Boerchel Fiil ina ih hana. Nof ada frii vilij, ingkluudn di fos-fos wan, weh-foun chuu di wok a Rev. Jiemz Filipo, wan a fi Boerchel Baptis asosiet. Nib eh aalso foun soh Frii Vilij. Ada dinaminieshan kuiktaim adap disaya kansep.

Di mishineridem neh-iebl fi provaid fi di masiv a friiman, bot deh wuoliip a Frii Vilij lou muo fambili fi bil indipendant laif ina di puos-imansipieshan ierdem. Az di Baptisdem pah di ailan ena-mek edwie ah di hikanami eh chrang, Boerchel oerj di Jumieka Baptis Choch fi bikomz indipendant frah di Baptis Mishineri Sasayati, we idu ina di 1840z. Lieta aan a wena muo finanshal prablem, espeshal afta Britn impuoz tarif ina 1846[1].

Nof a di mishineridem eh-provaid elt kier tu di friimandem. Boerchel muuv sieka ih uona elt tu Mount Kieri, ina di ildem tapsaid Mantigo Bie. Ih extablish wah dispensri, we administa tu touzn pah touzn a friiman anyuali. Ih chrien luokal piipl fi asis fi jres wuun ah adaels prosiija. Ih bigin fi mix ih uona priparieshandem, bies pah ih todi a kimischri ina kalij, fi mek ih iebl kier fi ih piipldem, az ih neh-kuda afuod fi impuot aal di soplaidem[1].

Poersnal laif change up

Boerchel ah ih waif Esta Kraka Losti (Hester Crocker Lusty, d. 1856, Mt. Kieri, Jumieka) eh-ab wan daata, Eschrana Luwiiza Boerchel (Esthrana Louisa Burchell, b. Falmot, Jumieka 1827, d. 1903 Kinston). Shi eh-bikomz di sekan waif a widowa Rev. Eduad Yuit (Edward Hewett, b. 1819, Naafok, Ingglan, d. 1883, Mt. Kieri, Jumieka), wid uu shi eh-ab tuelb pitni.

Ina 1846 Boerchel kech "di fiiva" fran ih fren Nib, uu ih eh-elp kier bifuo Nib det ina 1845.[2] Boerchel stil ena-fiil wiik ina di nyuu hier ah ih ritoern baka Ingglan ina Iepril, fi visit ih frendem. Ih sofa rilaps de ah ded pah Mie 16, 1846. Ih waif, uu eh stil de a Jumieka ah expek im fi ritoern, arienj fi ih berial a Landan.[1]

Berial change up

Boerchel beri a di nan-dinaminieshanal Abni Paak Simichri a Stuok Nyuintan, Landan. Ina 1992 ih griet-grampitnidem irek wah mimuorial a ih grievsait.

Refrans change up

  1. 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 "Thomas Burchell, Gentle Rebel", The Baptist Quarterly; accessed 14 July 2016

Bibliografi change up

  • "Death of the Rev. Thomas Burchell, of Jamaica", in The Church, p. 93, January 1846.
  • Gardner, W. J. A History of Jamaica from its Discovery by Christopher Columbus to the Present Time... Elliot Stock (London, 1878).
  • Papers Relative to the West Indies, 1840, Part I, Jamaica. Clowes and Sons, p. 58 (1840).
  • Morrison, Doreen. 2014. Slavery's Heroes: George Liele and the Ethiopian Baptists of Jamaica 1783 - 1865. CreateSpace. ISBN 978-1500657574